شوراهای شهر و شهرداری‌ها در کشور ایران در صدر شکایات مردمی قرار دارند و بخش‌های زیادی از شکایات در دیوان عدالت اداری در کشور ایران مربوط به شهرداری‌ها و شوراهای اسلامی شهرها است.[۵]
در ایران شهرداری‌ها تمایل و گرایش زیادی برای ایفای اقتدار خود در حوزه‌های مختلف دارند ولی در بسیاری از موارد اقدامات آن‌ها با حقوق ملت در تعارض هستند.[۶][۷]
شهرداری به‌عنوان یک مؤسسهٔ عمومی غیردولتی، از اقتدارات وسیعی در تملک اراضی برخوردار است. احترام و قداستی که اصل تسلیط در حقوق اسلامی دارد و در کشورهای غربی از آن تحت عنوان مالکیت خصوصی یاد شده‌است، غالباً در مقابل قدرت نهادهای مدیریت شهری در ایران تاب تحمل ندارد.
شهرداری را سابقاً بلدیه می‌گفتند. ناصرالدین شاه در سال ۱۳۰۰ قمری به دنبال اصلاح امور داخلی، تصمیم گرفت بلدیه را در تهران تأسیس کند اما موفق نشد. در سال ۱۲۸۳ ه. ش، قانون بلدیه در مجلس شورای ملی تصویب شد.[۱]
شهرداری تهران
پیش از تشکیل بلدیه مردم هر شهر طبق آداب و رسوم و اعتقادات شخصی و دینی، بدون مداخله حکومت خدمات شهری را انجام می‌دادند. پس از پیروزی مشروطه مشکلات مختلفی در اداره امور شهرها در زمینه‌هایی مانند بهداشت شهری و آب‌رسانی وجود داشت که موجب شد نمایندگان مجلس اول در صدد تدوین زمینه‌هایی برای بهداشت شهرها برآمدند، که منجر به تدین اولین قانون شهرداری‌ها تحت عنوان «قانون بلدیه» در ۱۹ خرداد ۱۲۸۶ شمسی شد.[۲]
از سال ۱۲۹۰ دولت سعی داشت بلدیه را به خود وابسته کند ولی این موضوع تا کودتای ۱۲۹۹ عملی نگردید؛ ولی پس از کودتا و روی کار آمدن سید ضیاءالدین طباطبایی و تسلط دولت بر تمامی امور، در سال ۱۳۰۰ بلدیه که تا آن زمان نهادی مستقل بود به دولت وابسته شد.[۲]
نخستین بلدیه (= شهرداری) در سال ۱۲۸۶ در بزرگترین شهر ایران و مرکز دارالحکومه اذربایجان به نام انجمن شهر تبریز تاسیس شد. نخستین شهرداری که براساس قانون جدید فوق‌الذکر تأسیس شد، شهرداری تهران بود که با تشکیلات جدید در همان سال (۱۲۸۶ ه.ش)، تقریباً بلافاصله پس از تصویب قانون، پایه‌گذاری شد و با تشکیلات جدید آغاز به کار کرد. بعد از آن تا سال ۱۳۰۰ فقط در ۱۰ شهر، شهرداری تأسیس شد. این شهرها عبارت بودند از اصفهان در سال ۱۲۸۶ ،شیراز و همدان در سال ۱۲۹۰،[۳] تبریز(تغییر ساختار ) در سال ۱۲۹۶، مشهد و آستارا در سال ۱۲۹۷، دزفول در سال ۱۲۹۹ و مراغه، کرمان و ماکو در سال ۱۳۰۰”. تا پیش از سال ۱۳۰۴ نیز ۷ شهر دیگر به شهرهای دارای شهرداری پیوستند که عبارت بودند از بندر انزلی، اهر و بوشهر در سال ۱۳۰۱، اردبیل ، خوی و زنجان در سال ۱۳۰۲ و آبادان در سال ۱۳۰۳ “. در دوره نخست که از سال ۱۲۸۶ آغاز شد و تا سال ۱۳۰۴، یعنی آغاز سلطنت پهلوی اول پایان یافت مجموعاً شانزده شهرداری در شهرهای ایران تأسیس شد.[۴] و بعد از آن به تدریج شهرهای ایران دارای شهرداری شدند.
شهرداری در ایرانیک نهاد اجرایی محلی است که زیر نظر شهردار اداره می‌شود. وظیفه این سازمان، پاکیزه نگاهداشتن شهر، جمع‌آوری و حمل زباله شهری، صدور مجوزهای ساخت و ساز شهری، دریافت عوارض شهری از شهروندان و همچنین برقراری نظم در شهر و فرماندهی بر نیروهای راهنمایی و رانندگی را بر عهده دارد. شهرداری یک نهاد عمومی و غیردولتی است.
